Koku ve Tat Alma Bozukluğunun Nedenleri, Tanı ve Tedavisi

Koku alma duyusunun kaybı ve tat alma duyusunun kaybı, sadece basit birer rahatsızlık değildir. Altta yatan sebeplere bağlı olarak ciddi hastalıkların habercisi de olabilirler. Soğuk algınlığı, alerji veya kronik rinitle ilgili olmayan aniden gelişen koku veya tat alma kaybı yaşanması durumunda, mutlaka en kısa süre içinde bir doktorla görüşülmesi gerekir.

Koku ve tat almaya bağlı gelişen ciddi sağlık sorunlarından biri de COVID-19'dur enfeksiyonudur.

COVID-19 salgınının başlamasından bu yana birçok farklı belirtileri tespit edildi. Yapılan araştırmalar esnasında koronavirüs enfeksiyonu olan birçok kişinin koku ve tat alma duyusunu kaybettiği ortaya çıktı.

Koronavirüsün belirtileri arasında şiddetli koku kaybı veya hiç koku alamama bozukluğu gözlemlenmektedir. Vakaların büyük çoğunluğunda şiddetli koku ve tat alma kaybı da belirtiler arasında eklendi.

Yapılan araştırmalar sonucunda aniden gelişen koku kaybı (anosmia) ve tat kaybı (agesuia) gibi durumlarda vakit kaybetmeden bir doktora başvurulması gerekiyor. Bu belirtiler koronavirüsün diğer belirtilerine eşlik edebileceği gibi tek başına da gözlemlenebiliyor.

Koku duyusu, burunda bulunan koku alma hücrelerine dayanırken; tat alma duyusu, ağız ve boğazın tat alma tomurcuklarındaki hücrelerde bulunur. Her iki hücre tipi de 60 yaşından sonra doğal olarak azalmaya başlar, bazen istenmeyen kilo kaybı, yetersiz beslenme ve depresyon gibi nedenlere bağlı olarak da koku ve tat alma kaybı yaşanabilir.

Bozulmuş koku alma duyusuna hiposmi, kötü tat alma duyusuna ise hipogezi denir. Koku ve tat kaybı sadece yemekten zevk alamama değil aynı zamanda bozulmuş yemekleri tüketme, kimyasal ya da duman gibi kokuları fark edememe gibi durumlara da neden olur.

Koku ve tat alma, dokunmadan sonra gelişen ilk duyudur ve yaşamsal olarak son derece önemlidir. Tat alma, acı tadı olan gıdaları belirli ölçülerde tüketmemize yardımcı oluyor ya da tatlı gıdalarda şeker alımını kontrol altında tutarak karbonhidrat tüketimini dengede tutmamızı sağlıyor.

Koku ve tat alma rahatsızlıkları doğuştan meydana gelebildiği gibi sonradan da oluşabiliyor. Doğuştan var olan koku ve tat bozukluklarında hasta tek bir kokuyu veya bazı kokuları alamıyor.

Doğuştan meydana gelen koku ve tat alma bozukluklarına spesifik anozmi deniliyor. Sonradan kazanılan koku ve tat alma bozuklukları ise bazı nedenlere bağlı olarak gelişebiliyor, bunlar;

Yaşlanma
Soğuk algınlığı, grip, alerji
Sinüs enfeksiyonu
Tükürük bezi hastalığı
Nazal polipler
Beyin sarsıntısı veya kafa travması
Demans veya Alzheimer hastalığı
Şizofreni
Diş çürüğü
Kuru ağız
Vitamin eksikliği
Kimyasal kokulara maruz kalma
İlaçlar
Uyuşturucu kullanımı
Baş veya boyun bölgesinde radyasyon tedavisi
Sigara içmek
Yüz felci
Parkinson hastalığı
Travmalar
Mulipl Skleroz
Kafa tabanı tümörleri

Koku ve tat bozukluğu belirtileri, koklama veya tat almadaki yetersizlik ya da çarpık koku veya tat alma duyusu ile ortaya çıkar. Tat alma duyusu, koku alma duyusuna bağlıdır - eğer koku alma duyusunu kaybederseniz, yemeğin tadını iyi alamaz hatta bazı tatların tamamen kaybolduğunu fark edebilirsiniz.

İnsan dilinin tespit edebildiği dört çeşit tat türü vardır. Bunlar; tatlı, tuzlu, ekşi ve acıdır. Bazı hastalar bu tat türlerinden bir veya birkaçını ya da hepsini kaybedebilirler. Bunun yanı sıra koku ve tat bozukluğu yaşayan hastaların bazılarında daha önce sevdikleri kokular ya da tatların artık rahatsız edici olduğu gözlemlenmektedir.

Eğer, grip veya buna bağlı hastalıklar dışında koku almada veya yediğiniz gıdaları tüketirken herhangi bir sorun yaşıyorsanız mutlaka en kısa süre içerisinde bir doktora danışmanız tavsiye edilmektedir.

Koku alma bozukluklarının tanısında koku testinden faydalanılır. Bu inceleme, objektif ve subjektif olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Objektif testlerde, kişinin cevap verme yeteneği değil, bir makine sayesinde koku alıp almadığı saptanıır.

Koku ve tat alma bozukluğuyla ilgili "8'li test" ve “40’lı test” olarak adlandırılan iki farklı test bulunmaktadır. 8’li test kişinin hangi kokuyu, ne seviyede aldığı saptanır ve birbirinden ayırt etme skorlarına dayanan sonuçlara ulaşılabilir.

Bunun dışında bir de 40'lı test kullanılmaktadır. Bu daha çok birbirinden farklı kokuların ayırt edilmesi mantığıyla uygulanmaktadır. Ancak süre açısından karşılaştırıldığında hayli uzun sürmektedir. 40 farklı kokunun test edilmesi ve her kokunun ardından birkaç dakika beklenmesi gerekmektedir. Bu da hastanın en az bir saat teste tabi tutulmasına neden olur.

Bu testler dışında doktorunuz tarafından bilgisayarlı tomografi, MR veya endoskopi gibi diğer testler de istenebilir.

Koku ve tat alma rahatsızlıklarının tedavisi genellikle rahatsızlığa yol açan altta yatan hastalıkların veya sorunları giderilmesiyle tedavi edilebilir. Çoğu hastaların tedavi sürecinde iyileştikleri ve koku – tat alma duyularını geri kazandıkları gözlemlenmiştir.

Koku ve tat alma bozukluklarında hastanın öncelikle varsa burun etinin alınması, koku molekülleri ve koku hücrelerinin yaklaştırılması ve burun deliklerinin havalandırılması gerekebilir. Tedaviden sonuç alınabilmesi için bu adımlar önemlidir.

Burnun havalanma bozukluklarına yol açan etkenler giderildikten sonra ilaçla müdahale edilebilir. Eğer planlanan tüm tedavilere rağmen hasta, tedaviye koku duyusu yanıt vermiyorsa “koku alma egzersiziyle” beyindeki koku merkezi ve koku soğancığı aktif hale getirilmeye çalışılır.

Bu da hastanın her gün belli aralıklarla, belirli kokularla çalışması anlamına gelmektedir. Eğer, viral bir enfeksiyon sonucunda koku ve tat alma bozukluğu meydana gelmişse bu duyular geri kazanılabilir.

Bunlar dışında koku ve tat alma bozukluğunda aşağıdaki yöntemler kullanılabilir;

Alerji veya burun akıntısı giderici ilaçlar
Ağız kuruluğunu gideren ilaçlar
Polipler ve tümörlerin temizlenmesi
Hastalıklı dişlerin onarımı
Uyuşturucu ve varsa sigara alışkanlığını bırakmak.

Acıbadem Web ve Yayın Kurulu tarafından hazırlanmıştır. Güncellenme Tarihi: 11 Eylül 2024 Çarşamba Yayımlanma Tarihi: 18 Şubat 2019 Pazartesi

Tıbbi Birimler

Kulak Burun Boğaz

Tıbbi Birimler

Bize Ulaşın